Trong các giống cá cảnh, cá bảy màu là loại cá cảnh nước ngọt dễ nuôi nhất và rất phổ biến. Giống cá này đa số đều được người yêu thích cá cảnh chọn nuôi, ngay cả khi họ không rành về kỹ thuật nuôi cá cảnh. Tuy nhiên không phải vì thế mà bạn có thể nuôi tùy ý, việc nắm rõ và biết về kỹ thuật nuôi, sẽ giúp bạn thực sự có những chú cá bảy màu tuyệt đẹp, để thỏa sức ngắm nhìn mỗi khi rảnh rỗi.

Ở Việt Nam, cá bảy màu được bày bán tại tất cả các nơi cung cấp cá cảnh và hồ thủy sinh. Giống cá này đều được giới thiệu đến những người bắt đầu chơi cá cảnh, hoặc được bán cho những người chỉ có ý định mua cá về làm đẹp hồ cá phong thủy trong nhà. Không chỉ có đặc tính dễ nuôi, dễ thích nghi và dễ sinh tồn, sinh sản nhanh, cá bảy màu còn rất đa dạng, khiến cho những người nuôi cá cảnh ngay cả đã rất chuyên nghiệp cũng rất thích thú.

1. Tổng quan về cá bảy màu

Còn được gọi là cá hồ lan hay cá hòa lan, hay cá guppy, cá bảy màu có tên khoa học là Poecilia reticulata thuộc họ Poeciliidae tức họ cá khổng tước. Cá bảy màu được cho là có nguồn gốc từ Jamaica, phân bố nhiều ở khu vực Nam Mỹ, sau đó đã được đưa đến nhiều nước ở các châu lục trên thế giới. Trên thực tế, cá bảy màu có một hành trình lịch sử khá dài để được công nhận chính thức, trải qua nhiều thăng trầm về cái tên của mình trong suốt 100 năm với 11 pháp danh khoa học khác nhau và được xác định là loài cá bản địa của Trinidad nằm ở phía nam Biển Caribe.

Môi trường sống của cá bảy màu là những vùng nước cạn, eo biển. Cá bảy màu cái thường có chiều dài 4-6cm, cá đực ngắn hơn với chiều dài chỉ khoảng 2,5-3,5cm. Cá đẻ trứng thai, có đặc tính dễ nuôi, sinh sản nhanh, dễ sinh tồn và có thể sinh sản cả trong môi trường nước ngọt lẫn nước mặn, vì cá có tồn tại ngay cả trong môi trường nước mặn có độ mặn cao gấp 1,5 lần độ mặn của nước biển. Nhiệt độ trung bình của môi trường tốt nhất cho cá bảy màu là khoảng 28 độ C. Cá bảy màu được xếp vào giống cá hiền lành, sống hòa bình và không gây hấn.

Như cái tên của mình, cá bảy màu có màu sắc khá đa dạng, đuôi đẹp. Màu sắc chính của cá bảy màu được cho là có cá bảy màu đuôi rắn, cá bảy màu thân xanh đen, đuôi xanh biếc và đỏ điểm vạch trắng. Tuy nhiên, người ta cũng lai tạo ra nhiều giống cá có đuôi vây khá đặc biệt và màu sắc lạ mắt, song giống lai tạo như vậy thường không sinh sản được vì thường cá lai chỉ có cá đực.

2. Phân loại cá bảy màu

Cá bảy màu khá đa dạng và phong phú, ngoài màu sắc, người ta phân loại chúng nhờ nhiều đặc điểm khác như vây và đuôi.

Về màu sắc, người ta chia cá thành các loại như cá có thân trên màu xám thường là cá hoang dã; cá thân vàng; cá màu đồng có vảy viền đen; cá bạch tạng Albino có thân màu trắng; cá mắt đỏ Red eye; cá ánh kim trắng Coral và Micariff hay ánh kim toàn thân là Full Platinum; cá da rắn Snakeskin với màu sắc hoa văn ở đuôi như da rắn; cá Tuxedo với thân dưới màu đen như mặc tuxedo đen; cá đơn sắc Solid với nhiều màu đơn lục, tím, đỏ, đen; cá Viền Anh English lace; cá da báo Leopard; các gạch khảm Mosaic; cá hạt cỏ Grass; cá galaxy có hoa văn dưới ánh kim lai tạo giữa dòng cá Snakeskin và Platinum.

Theo hình dạng vây, đuôi, lưng, người ta chia cá bảy màu theo nhóm cá bảy màu đuôi ngắn shorttail; cá bảy màu đuôi kiếm swordtail; cá bảy màu đuôi rộng boardtail; hoặc vây lưng rộng board dorsal; nhóm cá bảy màu vây dài long fin; đuôi tưa merah;…

Về sự phận loại cá bảy màu cũng dài đằng đẵng và phức tạp như chính hành trình lịch sử nguồn gốc và tên gọi của nó vậy. Song bạn đừng lo lắng để phải gọi đúng tên loại cá hay nhóm cá bảy màu để chọn nuôi. Với sự phân loại chính xác có lẽ chỉ dành cho những nhà nghiên cứu chuyên sâu, còn với những người nuôi và yêu thích cá bảy màu, chỉ cần gọi đúng tên màu sắc hoặc đuôi của loại cá mình nuôi là cũng đủ để hoan nghênh rồi.

3. Kỹ thuật nuôi cá bảy màu

Tuy là giống cá cảnh rất dễ nuôi, song để đảm bảo hồ cá cảnh bảy màu của bạn đẹp với những con cá bảy màu khỏe mạnh, màu sắc được như ý, bạn nên biết về một số lưu ý trong kỹ thuật nuôi.

Cá bảy màu tuy có kích thước nhỏ không như cá la hán hay cá chép và một số loại cá khác, nhưng vì sinh sản nhanh bạn không nên chọn hồ quá nhỏ, mà nên dùng hồ cá có thể tích từ 10 lít trở lên. Độ pH trong hồ khoảng 7.0 là thích hợp nhất cho cá bảy màu và nhiệt độ trong hồ khoảng 28 độ C. Cá bảy màu không quá kén môi trường nước, vì thế bạn có thể thay nước hồ 1 tuần 1 lần, tuy nhiên cần chú ý mỗi lần thay chỉ nên thay đến khoảng 40% nước, sẽ tránh trường hợp cá bị chết do thay đổi môi trường nước hoàn toàn một cách đột ngột.

Để cá mau lớn, bạn cần ánh sáng cho hồ, thường bạn sẽ được khuyên dùng đến 4 bóng đèn huỳnh quang chiếu sáng khoảng 10 tiếng/ ngày. Hồ cá bảy màu cũng cần máy bơm không khí để tăng oxy trong nước và hệ thống lọc để sạch chất thải.

Về thức ăn, với cá bảy màu con thường được cho ăn tôm con một vài ngày, sau đó có thể chuyển sang thức ăn khô tán nhuyễn. Với cá trưởng thành, một người chăm sóc cá bảy màu kỹ lưỡng thường cho ăn tôm con đầu ngày, sau đó cho cá ăn thức ăn khô và cuối ngày cho cá ăn một ít trùn chỉ. Tuy nhiên việc cho cá ăn không phải ai cũng có thể thực hiện một cách quá tỉ mẩn như vậy, nên bạn cũng không nên lo lắng quá. Bạn có thể cho cá ăn thức ăn khô và thường xuyên bổ sung tôm con, trùn chỉ, bo bo,… để cung cấp thêm protein động vật cho cá có đầy đủ dinh dưỡng. Điều lưu ý cần thiết là không nên thay đổi nhiều thức ăn cho cá mà nên giữ cố định, ngoài ra bạn có thể thêm vào hồ 1 chút muối, việc này được cho là sẽ giúp cho cá bảy màu sống khỏe hơn.

Một trong những điều lưu ý đặc biệt khác khi nuôi cá bảy màu là phải chú ý đến giai đoạn sinh sản của cá cái. Dù cá bảy màu sinh sản nhiều nhưng cá lớn hay ăn cá con, thế nên người ta thường có một hồ nhỏ riêng có rong hoặc đá rong, dành riêng cho cá cái đẻ con, nhờ có đám rong cá con có thể trốn, tránh bị mẹ ăn. Cá cái khi đẻ xong cũng cần phải cho ăn đầy đủ, để cá luôn no không ăn cá con. Bạn quan sát thấy cá cái đẻ hết thì trả cá lại hồ lớn, còn cá con nên để nuôi riêng trong hồ nhỏ từ 5-7 ngày cho cứng cáp rồi mới thả chung vào bể lớn.

Như vậy qua một vài điểm chính được nêu ở trên khá cụ thể nhưng không quá phức tạp, có lẽ bạn đã có thể bắt đầu ngay một hành trình nuôi cá bảy mày thật lý thú. Chỉ cần ghi chú vài lưu ý rất đơn giản, bạn dễ dàng chăm sóc một hồ cá cảnh bảy màu thật phong phú cho mình. Khi đã làm quen với quá trình nuôi một vài nhóm cá cảnh bảy màu phổ biến nhất, bạn có thể tìm nuôi những chú cá có màu sắc, đuôi vây đặc biệt hơn và có thể làm quen được với cả cách lai tạo giống cá hết sức thú vị. Nhờ vậy, chẳng bao lâu, bạn sẽ có một hồ cá bảy màu thật đa dạng và đẹp như ý.